Veel ouders willen hun kind behoeden voor pijn en verdriet. Dat is een natuurlijke en begrijpelijke reactie. Helaas kun je niet vermijden dat kinderen en jongeren vroeg of laat met verlies worden geconfronteerd. De dood van een dierbare, een ernstig zieke in de familie, een echtscheiding, een verhuizing......het zijn allemaal momenten waarop een kind afscheid moet nemen van het bekende.
De rouwverwerking van kinderen loopt anders dan rouwverwerking van een volwassene. Moeilijke momenten lijken soms makkelijk langs een kind heen te gaan als het in plaats van verdriet te uiten, bijvoorbeeld gaat spelen. De rouwverwerking van een kind verloopt vaak in stukjes. Bovendien worstelt een kind niet alleen met het eigen verdriet maar wordt het verdriet van anderen ook gevoeld.
Het rouwproces van een kind is sterk afhankelijk van de leeftijd. Jonge kinderen begrijpen nog niet alles en oudere kinderen voelen vaak een grote verantwoordelijkheid om het verdriet van anderen te verlichten.
Toch zijn er een aantal dingen die je kan doen om een kind met verlies te helpen.
Vertel eerlijk wat er is gebeurd of gaat gebeuren, uiteraard rekening houdend met de (emotionele) leeftijd van het kind. De fantasie van het kind is vaak heftiger dan de werkelijkheid is wanneer ze dingen in gaan vullen als de juiste informatie ontbreekt.
Samen boekjes lezen, een film kijken of een spelletje doen. Maak dood en rouw voor kinderen bespreekbaar op een makkelijk te begrijpen manier. Beantwoord al de vragen die hierbij naar boven komen zodat kinderen niet met vragen blijven zitten en het verlies kunnen dragen. Vaak hebben kinderen zelf al een antwoord bedacht, vraag dus vooral wat ze zelf denken zodat je zicht hebt op het denken van het kind.
Kinderen vangen vaak woorden van gesprekken op, hebben dan geen idee van de context en kan dat zo maar een eigen leven gaat leiden.
De dood kan een lastig onderwerp zijn om over te praten. Het is belangrijk om begrijpelijke woorden te gebruiken. Maak het vooral niet te ingewikkeld. Wees voorzichtig met wat je zegt. ‘Opa is gaan slapen en wordt nooit meer wakker’, kan ertoe leiden dat kleine kinderen bang worden om te gaan slapen. Kinderen hebben soms veel fantasie. Vertel ze daarom eerlijk over een overlijden, op een manier die bij ze aansluit.
Luister naar het kind. Het kind geeft zelf vaak aan wat het wil en wat het aankan. Vraag aan het kind: wat denk/wil jij?
Voor een kind is het belangrijk hoe je als ouder/verzorger zelf met het verdriet omgaat. ‘Sommige ouders zijn beschermend en willen hun kind goedbedoeld en met alle liefde helpen bij het verlies door ze tranen en verdriet te besparen. Ouders beslissen dan bijvoorbeeld om hun kind niet mee te nemen naar de overledene, of dat het beter is dat het kind niet mee gaat naar een uitvaart. Er zijn veel mogelijkheden om kinderen te betrekken in goed afscheid nemen; er zijn veel manieren om kinderen te helpen bij een verlies.
Soms houden ouders hun eigen verdriet (na een tijd) voor zichzelf; alsof het er niet echt mag zijn. Ze willen niet dat hun kind hun tranen of verdriet ziet. Daarmee kunnen zij onbewust een signaal afgeven dat er niet gehuild mag worden. Hierdoor kan het zijn dat het kind ook zelf geen of weinig emoties toont; kinderen die stilletjes huilen en verdrietig zijn.
Troosten en sussen als iemand dood gaat. Het ligt zo voor de hand om te doen. Troost niet te snel. Gun een kind zijn tranen. Dat wat men opspaart komt vaak vroeg of laat naar buiten en dan is het soms groter en meer.
Probeer op de volgende dingen te letten
- Je kind stopt pijnlijke gevoelens die bij het verlies horen weg en vermijdt situaties die eraan doen denken.
- Je kind kijkt heel negatief tegen allerlei dingen aan, voelt zich somber en trekt zich terug. Daardoor wordt het steeds moeilijker om weer vertrouwen te krijgen in zichzelf, anderen en de toekomst.
- Je kind is erg bezig met anderen in het gezin en probeert jou te ontlasten. Daardoor komt het niet toe aan het leren omgaan met het eigen verdriet.
- Je kind houdt gevoelens van intens verdriet, angst, moeheid, pijn, somberheid en prikkelbaarheid. Het trekt zich terug of neemt uit bezorgdheid taken van jou over.
- Je kind heeft scheidingsangst: last van indringende herinneringen, intense emotionele reacties en een extreem verlangen naar de overledene.
- Je kind voelt zich door extreem verdriet verdoofd en ervaart het leven als zinloos.
- Je kind is meer dan zes maanden bezig met rouwen.
Tips om je kind te helpen bij het rouwen
Zo help je je kind met rouwen:
- Zorg voor vaste structuur en routines: dat geeft je kind houvast en afleiding in een onzekere tijd.
- Troost je kind en accepteer diens emoties: dat helpt je kind die gevoelens te verwerken.
- Laat je kind spelen: dat helpt om ongewone ervaringen te verwerken.
- Geef eerlijk antwoord op vragen: dat geeft je kind houvast en versterkt jullie band.
- Luister en benoem emoties: dat helpt je kind gevoelens te begrijpen en ermee om te gaan.
- Betrek je kind actief bij uitvaartrituelen: dat helpt je kind verdriet uit te drukken. En om zich verbonden te voelen met anderen.
- Organiseer momenten van herdenking en herinnering: dat helpt je kind de overleden persoon een plek in het dagelijks leven te geven.
- Onderhoud contact met school: dat helpt je kind om op school de ruimte te krijgen die het nodig heeft om te rouwen.
- Geef of lees boeken voor over rouw waarin kinderen zich kunnen herkennen: dat helpt je kind te begrijpen dat eigen ervaringen en gevoelens normaal zijn.
Naarmate je kind ouder wordt, kan hij of zij opnieuw periodes van rouw ervaren. Zelfs als het overlijden lang geleden is. Dit komt doordat je kind zich op veel verschillende gebieden ontwikkelt zoals sociaal-emotioneel en cognitief. Je kind begrijpt de wereld om zich heen steeds beter, waardoor hij steeds beter begrijpt wat de dood inhoudt en wat de impact hiervan is. De pijn van het verlies kan dan opnieuw naar boven komen in verschillende leeftijdsfases. Dit noemen we herrouwen en dat is heel normaal in de rouwverwerking bij kinderen.
Hulp inschakelen voor het verwerken van rouw/ ik kan je helpen
Soms loop je als ouder vast of zie je dat je kind vastloopt in een rouwproces bijvoorbeeld doordat het kind het verdriet wegstopt, lange tijd een negatieve houding heeft, agressief gedrag vertoont of zich erg verantwoordelijk opstelt voor andere gezinsleden. Dan kan het verstandig, en vaak ook wel erg fijn zijn, om daar samen met een rouwcoach over te praten.
Vraag je af of het tijd is om hulp te zoeken.
Hulp vanuit een omgeving waarin het kind zich veilig mag voelen en emoties mag laten zien.
Middels verschillende methodes het kind ondersteunen in het verlies proces. Graag wil ik daarbij helpen!
Heb je vragen, wil je meer informatie of wil je een kind aanmelden voor rouwbegeleiding neem dan vrijblijvend contact met me op.